(...) Stokroć niebezpieczniejszy jest w chwili obecnej ten
nieuświadomiony sentymentalizm, który panuje wszechwładnie nad naszą
umysłowością i wciska się do wszystkich jej dziedzin; jest on niewątpliwie
największą zaporą w pracy wychowawczej mającej na celu rozwój tężyzny ducha.
Miałem już sposobność zwrócić uwagę na to, jak zgubne skutki
musi wywrzeć na umysły i charaktery młodzieży to systematyczne wpajanie jej
sentymentalizmu przez niektóre podręczniki używane w naszych szkołach średnich.
Tą drogą hoduje się ten nastrój biernego sentymentalizmu, tak fatalnie
odbijający się następnie na całym naszym życiu społecznym. Cóż dziwnego, że
następnie najważniejsze zjawiska życia duchowego sprowadzane bywają do funkcji
uczuciowych! (...)
Wobec tak przesadzonych mniemań o roli uczuć w naszym życiu moralnym
nie sposób się dziwić, że i życie religijne jest u nas pogrążone w
sentymentalizmie i że nie tylko ci, co stoją poza Kościołem i przejęli się
nowożytnymi poglądami na genezę religii, wyprowadzają je z dziedziny uczuciowej
psychiki ludzkiej, ale że nawet i wierzący, i praktykujący katolicy są
przekonani, iż najważniejszą rzeczą w praktykach religijnych jest wzbudzenie w
sobie uczuć. (...)
Gorzej jest znacznie, gdy to błędne przekonanie o uczuciowej
podstawie religijności spotykamy w życiu praktycznym osób wierzących, gdy ktoś
sądzi, że nie można dostąpić rozgrzeszenia, jeśli się nie "czuje"
skruchy, że "bez wzruszenia uczuciowego" nie warto się modlić, że
miłość bliźniego polega na uczuciowej sympatii itd. To są gorsze objawy, bo nie
z książek zaczerpnięte, ale z codziennego życia, które strasznie zostało zanieczyszczone
tymi miazmatami sentymentalizmu. (...)
Nie potrzeba chyba długo się rozwodzić nad koniecznością
otrząśnięcia się z sentymentalizmu i uwolnienia odeń naszego życia religijnego.
Póki tego nie uczynimy, będzie ono zawsze nosiło na sobie te cechy jakiejś
bierności i niezdarności, które często paraliżują najlepsze poczynania. (...)
Sentymentalizm może być zatrzymany i opanowany jedynie przez
wysuwanie na pierwszy plan naszego życia moralnego woli, przez zrozumienie
centralnej roli, jaką ma ona w nim do odegrania i przez ześrodkowanie około
niej wszystkich wysiłków wychowawczych i samowychowawczych. (...)
Fragment książki o. Jacka Woronieckiego OP, U podstaw
kultury katolickiej, Lublin 2002.
